Een gouden toekomst?

Ouders kunnen beter zelf sparen voor de studie van hun kind. Speciale producten zijn vaak te star en te duur.

Edi Cohen
Ouders kunnen beter zelf sparen voor de studie van hun kind. Speciale producten zijn vaak te star en te duur. Edi Cohen Kinderen kosten handenvol geld. Toch denken veel optimistische ouders de eerste jaren dat het allemaal nogal meevalt. Langzaam maar zeker worden ze door de jaren heen uit de droom geholpen. Het geld gaat met bakken de deur uit om tot een climax te komen als het kind gaat studeren. Een studie van een kind aan universiteit of hbo kost algauw zo'n euro 40.000. Om maar niet te spreken van een jaartje studeren op een Amerikaanse topuniversiteit. Een academisch jaar op Harvard University kost op het moment een slordige $ 34.000. Een financiële bijdrage aan een vierjarige mbo-opleiding kan toch ook al oplopen tot ongeveer euro 15.000. Per maand schat het Nibud dat een uitwonende student euro 661,91 uitgeeft. Hopen dan maar dat hij naar het mbo gaat want dat kost ongeveer euro 45 per maand minder. Thuiswonen drukt de kosten ook flink.

Met al deze grote uitgaven in het achterhoofd: moet niet iedere weldenkende burger op het moment dat de zwangerschap is vastgesteld ijverig gaan sparen om de toekomst voor zijn nazaat veilig te stellen? Dit vinden in ieder geval de banken en verzekeringsmaatschappijen die allerlei verzekeringsproducten hebben samengesteld voor ouders die zich zorgen maken over de financiële toekomst van hun kinderen. 'Het is een beetje het Zwitsal-gevoel: ouders willen graag het beste voor hun kind', zegt Gisella van Vollenhoven, manager verzekeringen bij de Postbank die net een campagne is begonnen voor het Postbank StudieGroeiplan.

Hoe moeten ouders met een modaal inkomen dit soort forse bedragen financieren? In ieder geval kunnen ouders vertrouwen op het feit dat iedere student die ouder dan achttien is recht heeft op een basisbeurs via de Wet Studiefinanciering, ongeacht het inkomen van zijn ouders. Zo'n basisbeurs is genoeg om de totale maandelijkse kosten voor boeken, onderwijsbijdrage, ziektekostenverzekering en levensonderhoud te kunnen betalen. Wonen leerlingen nog thuis, dan krijgen zij dit jaar een basistoelage van euro 84,59 per maand. Wonen zij op kamers, dan krijgen ze euro 197,21 per maand. Afhankelijk van het belastbaar gezinsinkomen krijgen de ouders eenmaximale of gedeeltelijke tegemoetkoming. Als het belastbaar inkomen niet hoger is dan euro 25.000 dan krijgen zij een maximale tegemoetkoming. Aan de andere kant krijgen ouders van een student met een belastbaar inkomen van euro 29.496 geen enkele tegemoetkoming. Voor deze groep met een relatief laag inkomen en maar weinig recht op een aanvullende beurs is zo vroeg mogelijk beginnen met sparen misschien van belang. Ouders kunnen ook kiezen om hun kind te laten meebetalen. Studenten kunnen hun deel van de kosten betalen door voordelig te lenen of een bijbaantje te nemen.

Om hierbij te helpen, hebben de banken en verzekeraars allerlei producten ontworpen. Naast het Postbank Studiegroeiplan heeft ABN Amro het ABN Amro Studieplan en Spaarbeleg het Rendementplan, Amev het ABC Kids Spaarplan en de Rabobank het Groeiplan voor kinderen. In de meeste gevallen zijn dit vergelijkbare producten waarbij gedurende een termijn van tien of vijftien jaar ouders maandelijks een vast bedrag inleggen. Voor de periodieke inleg geldt een minimumbedrag, bij de Postbank bijvoorbeeld euro 30. Bij de meeste verzekeringen kan de inleg worden verhoogd of verlaagd. Zo kan je bij het ABN Amro Studieplan ook tijdelijk stoppen met een premiebetaling als je krap bij kas zit. Bij het Postbank Groeiplan kan de inleg per kwartaal aan de kinderbijslag worden gekoppeld.

Bij de meeste studieverzekeringen worden de premies na aftrek van bepaalde kosten belegd. De prestatie van dit fonds kan volgens de bank het rendement verhogen. Volgens de Consumentenbond betekent dit dat er ook een risico wordt gelopen dat het rendement lager uitvalt.

'Dit is ook het geval bij het Postbank Studiegroeiplan ondanks de ingebouwde garanties', vindt de Consumentenbond. Aan het einde van een studieplan wordt een fors bedrag ineens uitgekeerd. Als een van de ouders voor het einde van de looptijd overlijdt, betaalt de bank of verzekeraar de premie door. Afkopen van de polis pakt meestal niet voordelig uit. Er kan wel een gedeelte van de waarde worden opgenomen. Er moet dan volgens de Postbank minimaal euro 500 opgenomen worden waarvoor euro 25 administratiekosten betaald moet worden. Volgens de Postbank is het ook mogelijk om een arbeidsongeschiktheidsverzekering in te bouwen.

Het voordeel van zo'n studieverzekering is dat wat er ook gebeurt, een kind zijn opleiding kan krijgen. De Postbank heeft naar eigen zeggen dan ook veel vraag naar dit soort producten. Veel mensen met een modaal inkomen vinden een studieverzekering een prettig idee. 'Onze klanten vinden juist die veiligheid zo fijn. Ze zijn gedwongen om voor hun kind geld opzij te zetten waar ze binnen de looptijd niet meer aan kunnen komen', zegt Van Vollenhoven.

Opmerkelijk is dat sinds de invoering van het nieuwe belastingstelsel nog steeds duizenden consumenten dit soort polissen kopen. Sinds de invoering van dit stelsel zijn deze producten fiscaal in ieder geval niet meer echt aantrekkelijk. Tot 1 januari 2001 hoefde er geen belasting tijdens de looptijd van de verzekering te worden betaald. Nu vallen dit soort verzekeringen in box 3, waarbij een vrijstelling van euro 18.146 per persoon geldt. Daarboven moet 1,2% belasting worden betaald. Bovendien bestaat er per kind een extra vermogensvrijstelling van euro 2422. De einduitkering is nog steeds belastingvrij. Toch heeft deze nieuwe fiscale situatie niets afgedaan aan de vraag naar dit soort producten, zegt Van Vollenhoven.

Zoals iedereen weet, gaan lang niet alle kinderen studeren, al proberen bankiers en verzekeraars daar wel op in te spelen met leuzen als 'in ieder kind schuilt een studiebol'. 'De advertentie gaat er wel heel stellig van uit dat een kind kan gaan studeren. Of dat er überhaupt in zit, is geen probleem voor de Postbank en de andere banken en verzekeraars, vindt de Consumentenbond. Banken en verzekeraars hopen volgens de Bond met dit soort studieplannen - die niet meer gesteund worden door het nieuwe belastingstelsel - de oude studieverzekeringenmarkt te behouden.

De kosten bij dit soort producten zijn onder meer vanwege het verzekeringsaspect relatief hoog. Het Postbank Groeiplan biedt ouders het vooruitzicht dat als ze euro 50 per maand inleggen ze gebaseerd op een fondsrendement van 9% bijvoorbeeld na 15 jaar euro 15.232 uitgekeerd krijgen. Het productrendement ligt dan 2,3%-punt lager dan het rendement van 9% dat in dit voorbeeld met een beleggingsfonds zou kunnen worden behaald. Niet de gehele inleg van de consument wordt belegd. Een deel gaat op aan administratiekosten, beheerskosten van het beleggingsfonds, aan- en verkoopkosten van de beleggingsparticipaties plus de kosten van de overlijdensrisicoverzekering.

Ook de Consumentenbond denkt dat zelf vermogen opbouwen door te sparen of te beleggen, bijvoorbeeld via een automatische incasso, veel lonender is. 'Waar de verzekeraar op zijn fonds een rendement van 7% moet halen, hoeft men zelf maar ruim 4% rendement te halen om hetzelfde bedrag op de einddatum te hebben. Volgens René Hilkhuysen van tussenpersoon De Heeren van Leyden betekent zo'n productrendement van 6,7% 'dat je wel heel dicht bij een gewone spaarrekening komt. Dan kan je beter je flexibiliteit behouden en gewoon in een beleggingsfonds bij de eigen bank beleggen. Als je het uit discipline doet, dan hou je jezelf voor de gek. Dan betaal je wel erg veel om zeker te zijn dat je ervan afblijft', zegt Hilkhuysen.

Hij vindt ook de starheid van het product nadelig. 'Wat als je ontdekt dat je veertienjarige alleen maar vakken wil vullen bij Albert Heyn? Dan zit je tegen hoge kosten te sparen voor een teleurstelling.'

Copyright (c) 2002 Het Financieele Dagblad